Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Rektör ve YÖK Üyelerini Atama Yetkisi Veren Yasa Teklifi Meclis’te

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’a üniversite rektörlerini ve YÖK üyelerini doğrudan atama yetkisi veren yasa teklifi Meclis’e sunuldu. CHP’li Armağan Erdoğan, düzenlemeyi eleştirerek “Rektörlük şeffaf süreçlerle belirlenmeli, üniversiteler siyasi müdahalelerden arındırılmalı” dedi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’a üniversite rektörleri ile YÖK üyelerini atama konusunda geniş yetkiler tanıyan yeni bir torba yasa teklifi TBMM’ye sunuldu. Düzenleme, Anayasa Mahkemesi’nin 703 sayılı KHK’da yer alan rektör atama hükmünü iptal etmesinin ardından gündeme geldi.

KHK’larla başlayan süreç yeniden Meclis gündeminde

15 Temmuz 2016 darbe girişimi sonrası ilan edilen OHAL kapsamında çıkarılan 676 sayılı KHK ile rektör seçimleri kaldırılmış; 2018’de 703 sayılı KHK ile devlet ve vakıf üniversitelerine rektör atama yetkisi doğrudan Cumhurbaşkanı’na verilmişti. Ancak bu hüküm Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilerek 4 Haziran 2024 itibarıyla yürürlükten kaldırıldı. Mevcut yasa teklifiyle, benzer bir yetkinin yeniden yasal zemin kazanması hedefleniyor.

“Rektörlük akademik kimliği temsil eder”

CHP Yükseköğretimden Sorumlu Millî Eğitim Gölge Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Armağan Erdoğan, teklife ilişkin yaptığı değerlendirmede şu ifadeleri kullandı:

“Rektörlük, üniversitenin akademik kimliğini temsil eden bir görevdir. O nedenle öğretim elemanları, öğrenciler, idari personel ve mezunların katıldığı şeffaf süreçlerle belirlenmeli; YÖK üyeleri ise üniversitelerin yapısal, coğrafi olarak temsiliyetine, akademik uzmanlık alanlarına, cinsiyet dengesine ve bilimsel ve idari başarı kriterleri doğrultusunda seçilmelidir.”

“İstişaresiz olmaz”

Cumhuriyet’in haberine göre, Erdoğan, dün Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülen teklifin, yükseköğretimin geniş kesimlerini etkileyen yapısal sorunlarının dar kapsamlı bir torba yasa içine yerleştirilmesini eleştirerek şöyle konuştu:

“208 üniversitenin, 7 milyondan fazla üniversite öğrencisinin ve 190 bin civarında öğretim elemanının bulunduğu bir yükseköğretim sisteminde var olan sorunlar, tüm bileşenlerle yapılacak istişarelerle çözülmelidir.”

“ÜAK işlevsiz hale geliyor”

Torba yasanın 6. maddesini değerlendiren Erdoğan, “Yasalaştırılması teklif edilen madde, Üniversitelerarası Kurul’un yaptığı seçimi işlevsiz hale getiriyor ve YÖK üyelerinin tamamını Cumhurbaşkanının atamasına imkân veriyor” dedi.

“Bu haliyle hem YÖK’ün hem ÜAK’ın etkin ve verimli çalışmadığına dair çok sayıda eleştiri uzun yıllardır sürerken, bu durumu iyileştirmek yerine akademik öz yönetim mekanizmalarını ve karar verme süreçlerini devre dışı bırakmak anlamına geliyor.”

“1982 Anayasası’nda bile özerklik vardı”

Erdoğan, teklifin gerekçesinde üniversite özerkliğine dair hiçbir ifadeye yer verilmediğine dikkat çekerek şöyle devam etti:

“Rutin bir işlemmiş gibi ‘Diğer kamu yöneticilerinin atama usulleriyle uyumlu’ olması için rektör atamalarının da Cumhurbaşkanı tarafından yapılmasını amaçlıyor.

Bu gerekçe, üniversitelerin anayasal statüsünü göz ardı eden bir yaklaşımı sergiliyor. Oysa 12 Eylül askeri darbesi sonrasındaki ortamın koşullarını yansıtan 1982 Anayasası bile üniversitelerin bilimsel özerkliğini güvence altına almıştı. Üniversiteler herhangi bir kamu kurumu olmadığı gibi, rektörler de herhangi bir kamu kurumu yöneticisi değillerdir.”

“En alt sıralardayız”

Avrupa Üniversiteler Birliği’nin (EUA) Üniversite Özerklik Karnesi’nde Türkiye’nin akademik, yönetsel ve mali özerklik alanlarında son sıralarda yer aldığını hatırlatan Erdoğan, 2023’te yapılan Avrupa Yükseköğretim Alanı Bakanlar Konferansı’nda kabul edilen bildirgeyi anımsattı:

“Türkiye’nin de taraf olduğu bu bildirge, ülkemizin yükseköğretim sisteminde demokratik ve kapsayıcı bir reform yapma sorumluluğunu güçlendirmektedir.

Ancak Meclis gündeminde yer alan yeni yasa teklifi, bu temel değerlerin tamamıyla çelişmektedir.”

“Üniversiteler kamu kurumu değil”

Erdoğan, sözlerini şöyle tamamladı:

“Yükseköğretim sistemi liyakat, katılım ve kamu yararı esasına göre yeniden yapılandırılmalıdır.

Üniversitelerin siyasal müdahalelerden arınmış, bilimsel değerlere dayalı kurumlar olarak varlıklarını sürdürebilmeleri yalnızca akademi için değil, demokratik toplumun tüm kesimleri için temel bir gerekliliktir.”